سبد خرید ٠
منو

یاقوت سرخ

یاقوت سرخ (ruby) ، گروه کروندوم (corund group)

نام یاقوت سرخ (ruby) از واژه ی لاتین روبئوس (rubeus) به معنای سرخ گرفته شده است حدود سال 1800 میلادی یاقوت سرخ و یاقوت کبود را جزء کانی هائی از گروه کروندم ( coundum) شناسائی  کردند . تا این تاریخ اسپینل قرمز ( Red Spinel ) و گارنت قرمز را نیز به اشتباه کانی هائی با ترکیب شیمیایی مشابه با یاقوت سرخ می پنداشتند .

فلز رنگ ساز در یاقوت سرخ کروم است و سایه های قهوه ای موجود در رنگ بعضی از یاقوت های سرخ به علت وجود مقدار بسیار ناچیزی فلز آهن در ترکیب شیمیایی آن می باشد . رنگ یاقوت های سرخ استخراج شده از معادن مختلف متفاوت بوده و مشخصه مکان بخصوصی و بدین جهت مشکل بتوان با توجه به رنگ مکان استخراج یاقوت سرخ را تعیین نمود . معمولا رنگ در تمام نقاط نگین یاقوت سرخ یکسان نبوده و گاه به صورت نوار ها یا لکه های قرمز مشاهده می شود . بهترین رنگ در یاقوت سرخ قرمز خالص با سایه های آبی رنگ می باشد که " خون کبوتر " تشبیه شده است . منظور از اصطلاحاتی مانند یاقوت سرخ برمه ای و یا یقوت سرخ سیامی مکان استخراج کانی نیست بلکه برای معرفی مرغوبیت رنگ سرخ به کار می رود . یاقوت سرخ نتراشیده مات ، بدون درخشش و دارای جلای روغنی است ، ولی پس از تراش درخشش آن ممکن است به اندازه ی برلیان نیز برسد.

پس از الماس یاقوت سرخ یا کبود سخت ترین کانی جواهر محسوب می شود گرچه میزان سختی مطلق یا سختی برش آن حدود 1/140 الماس است و فقط 7 برابر از توپاز که در مرحله پایین تر در جدول "مو" قرار دارد بیشتر است . سختی یاقوت کبود به جهت کریستالو گرافی آن بستگی داشته (Hardness Anisotrpie) و در جهات مختلف متغیر می باشد . از این ویژگی در تراش نگین های یاقوت سرخ و کبود استفاده می شود . به علت سختی بالای کروندم ( که در فرم و رنگ معمولی برای استفاده در جواهر سازی نا مناسب است ) آن را به صورت پودر در آورده و برای جلا دادن و تراشیدن مواد و یا کانی های دیگر به کار می برند .

یاقوت سرخ سطح یا سطوح تورق ندارد ولی در جهات  مشخصی راحت تر و بهتر می توان کریستال آن را به دو یا چند قسمت تقسیم نمود اما به علت ویژگی تردی و یا شکنندگی زیاد ، در هنگام تقسیم و یا تراش آن می بایستی نهایت دقت به عمل آید.

محتویات و ناخالصی ها در یاقوت سرخ تقریبا همیشه وجود دارد و معمولا چیزی از ارزش آن کم نمی کند و یا علامت نامرغوب بودن آن نمی باشد .( از روی این نا خالصی ها و محتویات می توان یاقوت سرخ طبیعی را از یاقوت سرخ های مصنوعی و ساخته شده در لابراتوار تشخیص داد ). نوع محتویات و بلور های میهمان در یاقوت سرخ مانند سایر کانی ها متشکل از شکاف ها و کانال های بسیار ریز و حفره های کوچک است که اغلب معرف مکان استخراج یاقوت سرخ می باشند . برخی از محتویات مانند کانی های میهمان ( مثلا روتیل ) باعث به وجود آمدن جلای ملایم و ابریشمی ای در بلور یاقوت می شوند .اگر این نوع یاقوت های سرخ که داری محتویات فروان کانی روتیل هستند به شکل کابوشن تراشیده شوند ، پدیده ی چشم گربه ای و یا پدیده ی آستریزم  در آنها به وجود می آید ، که با لغزش آن بر روی نگین هنگام حرکت دادن آن زیبایی خاصی به نگین می بخشد . سنگ مادر و یا میزبان یاقوت سرخ اصولا سنگ دولومیت (Dolomite) است که خود در نتیجه ی مجاورت با مواد مذاب یا توده های بسیار گرم درون زمین مخصوصا گرانیت و دگرگونی ناشی از آن به اصطلاح سنگ شناسی دگرگونی مجاورتی  (Contact Metamorphism) از سنگ آهک اولیه به وجود آمده است . استخراج یاقوت سرخ ازاین گونه ذخایر اولیه از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست و ترجیحا از معادن ثانویه رسوبی با روش های ابتدائی و صد ها سال است که به همین نحو اجرا می شود .

ذخایر اصلی یاقوت در برمه ، ویتنام ، تایلند ، پاکستان ،سریلانکا و تانزانیا می باشد که از این میان مهم ترین ذخائر معدن موگوک (Mogok) در برمه است .در اینجا لایه های رسوبی حاوی یاقوت سرخ چندین متر زیر سطح زمین واقع شده و برای دسترسی به آن ها بایستی حفره ها و یا کانال هائی حفر شوند که گاهی عمق آن ها به 8 متر نیز می رسد . فقط یک درصد از یاقوت های سرخ استخراج شده بدین ترتیب برای مصارف جواهر سازی مناسب می باشند که رنگ بسیار مطلوب " سرخ خون کبوتری " دارند.قطعات یاقوت سرخ درشت به ندرت یافت شده است و یاقوت همیشخ با کانی هائی مانند بریل ، کریزوبریل ،گارنت ، مون استون ، یاقوت کبود ، اسپینل ، توپاز ، تورمالین ، زیرکن و کیانیت همراه می باشد .یاقوت های سرخ تایلند اغلب دارای سایه قهوه ای رنگ بوده و محل یافت آنها جنوب شرقی بانکوک در محلی به نام چانتابوری (Chantaburi) است که درون ماسه سنگ و خاک رس قرار دارد .

ویتنام

معدن روبی Nangamali در ویتنام در جنوب کوه های  Nanga Par Bat در امتداد هیمالیا در سنگ مرمر Nangamali واقع شده  و رگه های حاوی روبی به ضخامت 0/1 تا 2 متر توده مرمریت و سنگ های کربناتی را قطع می کنند . سن روبی های این منطقه از طریق آنالیز رادیو ایزوتوپ آرگون تعیین و به دوره ی نئوسن نسبت داده می شوند . سن قطعی این روبی ها 16 سال می باشند .

در معدن روبی Yen  Bai در ویتنام هم سن روبی ها از طریق آنالیز فلوگوپیت  23/2 تا 24/4 میلیون سال تعیین شده و در معادن  Luc  Yen به همین طریق سن روبی ها 30/8 تا 34/0 میلیون سال برآورد شده است .در معادن Quychau نیز با آنالیز فلوگوپیت _ بیوتیت از  طریق رادیومتری سن این 21 تا 22/5 میلیون سال می باشند . این شباه در سن تشکیل معادن روبی در ویتنام را دانشمندان به پدیده  حرکت قاره ها و اصابت آن ها با یکدیگر و تکتونیزم به وجود آمده ( قاره آسیا و قاره یور آسیا ) نسبت داده اند.

پاکستان

در پاکستان هم معدن روبی ، همچنان که عنوان شد و در تصاویر مربوطه دیده می شوند، دارای بهترین کیفیت می باشند که طول بلور های آن از چند میلیمتر تا 10 سانتی متر می باشند . این روبی ها نیز در سنگ مادر مرمریت یافت می شوند و از نظر کیفیت با روبی های معادن کشمیر و Jegdalek افغانستان قابل مقایسه هستند .

در کشور سریلانکا ذخایر یاقوت سرخ اغلب در جنوب غرب این جزیره و در ناحیه راتناپورا (Ratnapura) واقعند . یاقوت های سرخ استخراج شده در این منطقه به زبان محلی ایلام  (IIIam) خوانده می شوند و معمولا به رنگ قرمز روشن تا قرمز تمشکی می باشند . هنوز هم دربستر رودخانه ها جستجوی این کانی گرانبها ادامه دارد.

از سال 1950 میلادی به بعد در کشور تانزانیا سنگ های تزئینی  سبز رنگی که عمدتا متشکل از یک کانی به نام زویزیت آمفبیولیت  (Ziosite Amphibolite ) است استخراج می شود که حاوی بلور های یاقوت سرخ نسبتا درشت ولی غیر شفاف و مات می باشد و ندرتا می توان در تراش نگین های صفحه دار از آنها استفاده نمود . به تازگی نیز در شمال غربی این کشور و نیز در قسمت بالائی رودخانه یومبا یاقوت های سرخی به دست آمده  که به رنگ های ارغوانی تا قرمز مایل به قهوهای می باشند.ذخایر کم اهمیت تری نیز در کشور افغانستان  ، و در ایالت کوئینزلند استرالیا ودر کشورهای برزیل  ، ویتنام ، تاجیکستان ، کامبوج ، مالاگاسی ، مالاوی ، پاکستان ،زیمبابوه ودر ایالت های : مونتانا، کارولینای شمالی و تنسی در آمریکا و سوییس وجود دارد .

به دلیل نا آرامی در سریلانکا و میانمار (برمه) قیمت یاقوت سرخ در بازار های جهانی مدت است که رو به افزایش گذاشته و دوسال است که تقاضا برای روبی بیشتر از عرضه ی آن می باشد ( 2006 تا 2008 ). معادن جدید یاقوت سرخ افغانستان نیز به طور کامل به بهره برداری نرسیده و نمی تواند کمبود تولید یاقوت برمه ای را جبران کند .میانمار سالانه حدود 450 میلیون دلار یاقوت سرخ صادر می کند ولی این مقدار در سال 2007حدود 30 درصد کاهش یافته است . محصولات معادن آندراپرادش هندونستان در کنار معادن تاجیکستان ومعادن کشور گرینلند با افزایش قیمتی حدود 150 درصد در این دوسال اخیر روبه رو شده اند.

بلور های یاقوت سرخ و کبود که انواع گرانبهای کوروندم هستند کانی های میهمان فروان در خود دارند به حدی که هیچ نوع دیگر کانی جواهر این مقدار میهمان به رنگ ها و اشکال مختلف ندارد و کمتر اتفاق می افتد که دونگین آزمایش شده از این کانی جواهر شبیه یکدیگر باشند . یاقوت سرخ و کبود به قدری در این مورد شبیه هستند که میتوان هردو را در یک مرحله مورد بررسی قرار داد . محتویات موجود در این دو کانی  ، کانی هائی هستند که قبل از این دو وجود داشته ( Protogenetic Minerals ) یا در حین تشکیل آنها بوجود آمده اند (Syngenetic Minerals ) و یا از مایعات اولیه باقی مانده در کریستال هستند ( Primary liqiuid inclusion ). شکاف های دوباره ترمیم یافته (Secondary healing fissures) و بلور هائی که عناصر تشکیل دهنده آنها در نتیجه اخراج از شبکه کریستالی یاقوت به وجود آمده اند ( Process of exsolutions ) و شکاف های ایجاد شده بعدی (  Epigenetic cracks) که با بلور های ثانویه پر شده اند نیز از جمله ویزگی های این دو کانی محسوب می شوند . یاقوت سرخ و کبود غالبا در کنار هم از یک زیر بنای شیمیایی تشکیل  یافته اند . این اشتراک در وجود کانی های میهمان ، ساختار کریستالوگرافی، و محل های یافت مشابه جلوه می کند . البته در مطالعات بسیار دقیق مشخص می شود که ماهیت کانی های میهمان این دو کاملا یکسان هم نیست و به دلی میل شدیدتر یاقوت کبود از یاقوت سرخ به کریستالیزه شده تفاوت های جزئی مشاهده می شود . این تفاوت در میل تبلور در آزمایشگاه هایی که یاقوت کبود محصول اولیه آنهاست به خوبی مشهود است. تبلور سریع کروندوم اغلب باعث می شود که کانی های بسیاری که در اطراف آن هستندبه صورت پنهان احاطه شوند .ویزگی دیگر رشد سریع بلور های کروندوم ، ایجاد ترک ها در داخل آنها و خاصیت ترد شکننده بودن آنهاست . میل به تجدید نظم در شبکه کریستالی کروندوم در حالت نیمه جامد و اخراج مواد اضافی از شبکه کریستالی (Epigenetic exsolution) نیز خود باعث افزایش فضار های داخلی و ایجاد ترک ها در بلور های رشد کرده می شود. در دنیای زیبا و شگفت انگیز داخل کروندوم ، یاقوت کبود مقام اول را داراست . یاقوت های کبود های بدست امده از سیلان مخصوصا در این مورد بی همتا هستند . 

از کانی های میهمان نوع Protogenetic مخصوصا از میکا ، الیوین ، اسپینل و زیر کن می توان نام برد . از کانی های Syngenetic که به فراوان یافت می شوند وبعضی از آنها مختص یک معدن و یافت بخصوص هستند ، روتیل را می توان نام برد که به صورت منفرد و تجمعی از بلور های سوزنی وجود دارد . همچنین آپاتیت و پیروتیت ( Pyrrhotite ) و زیرکن نیز به فراوانی دیده می شوند در صورتی که تیتانیت ، گارنت و نیوبیت ( Niobite ) و بعضی از کانی های اورانیوم دار نیز به ندرت مشاهده شده اند .

روتیل به عنوان مهم ترین کانی از قبل موجود بوده ، به صورت بلور های سوزنی شکل دیده می شوند که حرارت های بسیار زیاد با اکسید آلومینیوم به صورت همگون وجود دارد . در حرارت کمتر باعث می شود که هنگام تنظیم ملکول های اکسیدآلومینیوم درون شبکه کریستالی ، روتیل به صورت بلور های سوزنی شکل در داخل آزاد می گردد و این نهایتا باعث به وجود آمدن پدیده ی آستریزم ( یا ستاره ای شکل ) در بلور می شود .

در مطالعه میکروسکپی محتویات مایع  در کروندوم  فوق العاده زیبا دیده می شوند . اشکال و رنگ های " رنگین کمان " در شکاف های بهبود یافته تماما به دلیل وجود مایعات می باشد . مایعات اولیه همراه با کریستال های تبلور یافته از خود آنها وجود دارند و مخصوصا در یاقوت های کبود یافت شده در سیلان دیده می شوند . محتویات و کانی های میهمان گاهی در یاقوت های سرخ و کبود یافت شده درتمام جهان مشترک است ولی گاهی مختص یک نقطه می باشد . اما به طور کلی وجود یک کانی میهمان هرگز به عنوان تعیین کننده نقطه یافت مورد استفاده قرار نمی گیرد . مثلا در یاقوت سرخ برمه ، وجود روتیل سوزنی کوتاه به تنهائی برای تعیین محل یافت کافی نیست و حتما می بایستی "میهمانان" مشخص دیگری مانند کلسیت تیتانیت نیز باشند . در یاقوت سرخ برمه مشخصه اصلی همانطوری که اشاره شد بلور های لوزی شکل و روتیل است که به صورت جمعی و لایه وار در کنار بلورهای ریز کلسیت ( و گاهی قطران مایع اولیه) دیده می شود.حتی منشور های کوتاه آپاتیت و الیوین نیز یافت می شوند و بلور های صفحه مانند زرد رنگ تیتانیت در کنار لوزی های کلسیت و بلور های تیره رنگ اسفالریت مشخصه این معادن هستند . در سیلان مخصوصا شبکه های روتیل و فلس های بیوتیت و کریستال های زیر کن  در کنار شکاف های بهبود یافته مشخصه اصلی هستند . یاقوت های سرخ و کبود یافت شده در تایلند کانی هائی در هاله ای از مایعات اولیه دارند که در امتداد سطوح رشد کریستال های دو قلو دیده می شوند . در یاقوت های سرخ تایلندی به ندرت روتیل وجود دارد و این یاقوت های سرخ اغلب ساختاری لایه لایه دارند و یا خطوط ترک خوردگی در نتیجه ی فشار های جنبی در آنها مشهود است . کانی های میهمان ، گارنت آلماندین و آپاتیت و پیروتیت می باشند ، به ندرت دیوپسید و پلاژیوکلاز در آنها دیده می شود.یایاقوت های سرخ تانزانیا روتیل به عنوان کانی میهمان ندارند و شبیه یاقوت های سرخ تایلند هستند ولی در عوض محتویات مایع نیز در آنها دیده نمی شود ( که در یاقوت های سرخ تایلند موجود است ).یاقوت های کبود برمه شکاف های بهبود یافته داشته و مانند یاقوت های سرخ بلور های لوزی شکل روتیل نیز دارند.یاقوت های کبود یافت شده در سیلان مشخصا حاوی بلور های روتیل همراه با فلس های بیوتیت می باشند. در یک بلور یاقوت کبود سیلان میتوان بلور های سوزنی شکل روتیل همراه باقطرات مایع اولیه بیوتیت ، فلوگوپیت ، گارنت ،هماتیت صفحه مانند پیریت های براق زرد رنگ ، شالکو پیریت و منشور های قرمز رنگ روتیل و زیر کن ( به شکل مدور ) را دید.مشخصه در یاقوت های کبود کشمیر حالت ابر مانند و نیمه مات بلور هاست که به وجود ترک های بسیار ریز به وجود آمده است . اسپینل اشک مانند که در سال 1830 میلادی در تاج ویتلز باخر وجود داشت نیز در ابتدا به عنوان یاقوت سرخ شهرت یافته بود.

امروزه یاقوت های سرخ را در کشور تولید کننده تراش می دهند و به دلیل اینکه هنگام تراش سعی می شود حداکثر وزن یاقوت حفظ شود ابعاد و نسبت های صفحات در این نگین های تراشیده شده اغلب صحیح نیست و می بایستی مجددا در اروپا تراش داده شوند.

دربازار انواع یاقوت های سرخ بدلی مخصوصا از نوع شیشه و یا دوبلت ها را می توان یافت که دومورد اخیر همانطور که قبلا نیز توضیح داده شد قسمت بالا یا قسمت تاج را معمولا از گارنت و قسمت زیرین نگین دوبلت را ازشیشه می سازند . ممکن است قسمت تاج در این دوبلت ها از یاقوت کبود طبیعی و قسمت زیرین آن از یاقوت سرخ مصنوعی باشد. اسامی تجاری متعددی نیز در مورد نگین های یاقوت سرخ طبیعی رواج یافته که گمراه کننده می باشند مانند یاقوت سرخ بالاس (Balas Ruby) که در حقیقت اسپینل است ، و یاقوت سرخ کیپ (Cap Ruby) که تورمالین سرخ یا روبلیت است .کانی هائی نیز به علت تشابه در رنگ و خواص اپتیکی در نظر اول ممکن است با یاقوت سرخ اشتباه شوند ، مانند گارنت آلماندین ، فلوریت سرخ رنگ ، گارنت هیاسینت ، پیروپ ، اسپینل سرخ رنگ ،توپاز ، تورمالین نوع سرخ رنگ و یا زیر کن .

از اوایل قرن اخیر یاقوت های سرخ مصنوعی در دسترس مردم قرار گرفت .این یاقوت های سرخ دارای ترکیب های شیمیایی و خواص فیزیکی و اپتیکی شبیه یاقوت های سرخ طبیعی می باشند به استثنای اینکه یاقوت سرخ طبیعی اشعه ماوراء بنفش را از خود عبور می دهد و انواع مصنوعی این ویژگی را ندارند . امروزه یاقوت سرخ مصنوعی در صنعت بخصوص در ساعت سازی در نقاطی که اصطکاک زیادی در نتیجه چرخش فنر ها وجود دارند مورد استفاده قرار می گیرند .

 یاقوت سرخ یکی از گرانبهاترین نگین های جواهر محسوب می شود و یاقوت های سرخ نسبتا درشت از بلور های الماس هم اندازه خودکمیاب تر می باشند.

درشت ترین یاقوت سرخ قابل تراش که تاکنون کشف شده است بالغ بر 400 قیراط وزن داشته ، در برمه کشف گردیده و در برش و تراش به سه قسمت تقسیم شده است.

به هر حال بزرگترین روبی یافت شده در جهان به وزن 8/2 پوند (18/696 قیراط ) متعلق به کمپانی معروف به West Co می باشد . این بلور روبی نیمه شفاف تا اپاک بوده و دارای مقادیر زیادی بلور های سوزنی روتیل است. در صورت تراش ، نگین حاصله بزرگترین نگین تراشیده روبی در جهان نخواهد بود.

در حال حاضر بزرگترین قطعه روبی در نیم کره غربی به نام  Greenland Ruby می باشد که توسط  Thomas Macphee طی ده ماه حجاری شده و به وزن 302 قیراط می باشد.ارزش این روبی 500000 دلار برآورد شده است.

امروزه به جرات می توان گفت که حدود 95 درصد از نگین های یاقوت سرخ و کبود در بازار جواهرات قبلا به طریقی بهبود کیفیت ( چه از نظر رنگ و چه از نظر شفافیت ) یافته اند . فراوری حرارتی امروز رایج ترین روش بهبود کیفیت است که در رنگ وشفافیت نگین تاثیری عمده بر جای گذاشته ودرنتیجه شانس فروش بهتر و ارزش بالاتری برای نگین تأمین می کند . با اعمال روش های مناسب فرآوری می توان سنگ هایی که حداکثر قابلیت تراش به صورت کابوشن را دارند به شکل نگین های صفحه دار تراش داد.

روش فرآوری حرارتی چندین قرن است که اعمال می شود  ولی در سه دهه اخیر فراوری دقیق تر و علمی تر شده است . روش قدیمی سینهالی ، روش Blowpipe (دمیدن هوا ) کاملا مستند می باشد . به هر حال پیشرفت تکنولوژی در چند دهه اخیر پروسه مدرن فرآوری حرارتی را تا مرز ذوب کامل و سنتز رنگ نزدیک نموده است.

دلایل زیربنائی فرآوری حرارتی روبی ها و سافیرها شامل :

1- بهبود رنگ (حذف ته رنگ های مزاحم )

2-ذوب و حذف نا خالصی های مزاحم در شفافیت سنگ .

از نظر اقتصادی ، بهبود 5 درصدی رنگ و شفافیت موجب افزایش قیمتی حدود 25 درصد می شود. دلیل عمده دیگر برای اعمال روش های فرآوری ، کمبود سنگ های طبیعی با کیفیت مناسب برای استفاده در جواهر سازی می باشد.

اعمال روش هاب بهبود کیفیت

1-تولید یا تقویت رنگ و متوازن و یکنواخت شدن پخش رنگ در سنگ.

2-بهبودی در شفافیت مخصوصا به کمک ذوب و حذف سیلک روتیل ( در حرارت های حدود 1800 تا 1950 درجه سانتی گراد ) در سنگ می باشد.

لازم به ذکر است که همه ی روبی ها و سافیر ها دربرابر فرآوری حرارتی واکنشی مناسب نشان نمی دهند و فقط برخی از سنگ ها دارای پتانسیل لازم برای بهبود رنگ و شفافیت هستند تمام این تغییرات می توانند تأثیری بسزا در درجه بندی نهایی سنگ داشته باشند.

شناسایی سنگ های فرآوری حرارتی تیره ویژگی های ذاتی ژمولوژیک سنگ همانند ضریب شکست نور،شکست دو گانه ،وزن مخصوص و درجه سختی سنگ توسط اعمال فرآوری حرارتی تغییر نمی کند ولی ویژگی های اپتیکی دیگر مانند دیکروئیسم،فلور سانس و طیف جذبی سنگ تغییر می کند.

شناسایی فراوری با حرارت های بالا را از طریق مطالعه سطوح ذوب شده در زیر میکروسکوپ می توان با قاطعیت تعیین نمود. گاه بلور های میهمان درون سنگ در حین حرارت دهی به ذوب نزدیک و دچار انبساط حجم می شوند و چون این بلور ها اغلب دارای نقطه ی ذوب پایین تر ازبلور میزبان خود هستند.در این راستا ترکیده و تغییراتی در نقوش مشخصه و ساختار آنها ایجاد می شود.آثاری هم از فلاکس که ذوب و تبدیل به شیشه شده در ترک خوردگی های نگین پس از حرارت دهی می توان مشاهده نمود.

به هر حال در بعضی موارد نمی توان با استناد به شواهد موجود قاطعانه به اعمال روش های فرآوری حرارتی در نگین رأی داد و باید از روش های مطالعاتی دیگر ، مثلاتغییر طیف های جذبی سنگ ، تغییر رنگ های فلور سانس و غیره استفاده نمود.

فرآوری تقویت رنگ در روبی:

تقویت وبهبود رنگ در روبی و سافیر از زمان های قدیم رایج بوده است.از اواخر دهه 1990 سرازیر شدن مقدار زیادی سنگ با کیفیت پایین موجب شد که ارائه روبی های حرارت داده شده ناگهان افزایش و قیمت ها به شدت کاهش یابد.

فرآوری شامل تغییر رنگ، بهبود شفافیت به کمک انحلال بلور های روتیل در درون روبی و سافیر ، ترمیم ترک های سطحی موجود و یا پر کردن کامل آن ترک ها می باشد.

رایج ترین شیوه ، استفاده از حرارت است . روبی های کیفیت پایین بازار را در حالت تراش داده نشده به کمک حرارت بهبود رنگ و پرده رنگ ارغوانی آن و یا لکه های آبی و یا سیلک ان را حذف می کنند . این فرآوری عمدتا در حرارت های حدود 1800 درجه سانتیگراد انجام می شود.

برخی از روبی ها راهم در کوره های زغالی در حرارتی حدود 1300 درجه برای 20 تا 30 دقیقه حرارت می دهند که نتیجه آن حذف قسمتی از سیلک (روتیل ) ولی بهبود رنگ است.

روش فرآوری دیگر ، پرکردن ترک های موجود در سطح روبی با شیشه سربی است که به بهبود چشمگیرکیفیت روبی منجر می شود .بدین منظور در ابتدا :

1-ابتدا سطح نگین را به دقت صیقل می دهند تا هر گونه ناخالصی سطحی را حذف کنند.

2-سنگ را در اسید فلورئیدریک شستشو می دهند .

3-سنگ را بدون اضافه کردن ماده ای حرارت می دهند تا تمام ناخالصی های موجود در ترک ها حذف شوند. این فرایند می بایستی در حرارتی حدود 1400 درجه سانتیگراد انجام شود ولی احتمالا در حرارتی معادل 900 درجه سانتی گراد رخ می دهد ولی سیلک روتیل در این درجه حرارت باقی می ماند.

4-در انتها در کوره ای الکتریکی با مواد شیمیایی متفاوتی حرارت داده می شود.انواع محلول های شیمیایی در این مرحله مورد استفاده قرار می گیرد اما عمدتا از پودر شیشه _ سرب استفاده می شود . ابتدا روبی را باروغن اغشته می کنند سپس با پودر شیشه _ سرب می پوشانند و در بوته ای قرار داده و در کوره می گذارند و تا 900 درجه سانتی گراد به مدت یک ساعت در محیطی اکسیده کننده ، حرارت می دهند . پودر نارنجی رنگ در حرارت تبدیل به ماده ای خمیر مانند زرد رنگ می شود ، که تمام ترک هارا پر می کند . پس از سرد شدن سنگ ، رنگ خمیره کاملا شفاف می شود و شفافیت روبی به  طور چشمگیری بهبود می یابد . البته می توان رنگ پودر  را هم قبل از حرارت دادن با اکسید های متفاوتی مثلا اکسید مس و یا سدیم ، پتاسیم و یا کلسیم بهبود بخشید.این روند حرارت دهی را می توان 3 تا 4 بار تکرار کرده و حتی از مواد دیگری نیز استفاده نمود . در تعمیر اینگونه جواهرات باید دقت نمود که از اسید بوریک  استفاده نشود.

روبی های تانزانیا

در اوت 2008 روبی هائی باناخالصی های سوزنی شکل خمیده مورد آزمایش قرار گرفتند.این روبی ها در نمایشگاه جواهرات بازل (سوئیس) در آوریل 2008به نام " روبی هائی از وینزا و تانزانیا" معرفی شده اند که دارای ارزشی بالا می باشند.

تانزانیا کشوری است در شرق قاره آفریقا که انواع سنگ های جواهر منجمله کانی جواهر معروف "تانزانیت"در آن یافت می شود و شهرت دارد.در منطقه Arusha و منطقه جنوبی Songea که در مرز کنیا قرار دارد چندین دهه است که روبی و سافیر های بسیار زیبا استخراج می شود . بر طبق گزارشات منطقه ای جدید در حوالی Winza در استان Dodoma در مرکز تانزانیا سافیر آبی رنگ ، سافیر پادپارادچا و سافیر تغییر رنگ داده و در کنار روبی در معادن ثانویه به دست می آید . بلور هایی تا 10 قیراط در این منطقه یافت شده و این ها روبی هائی هستند که با سنگ مادر بازالت همراه نیستند روبی های میانمار(Mong Hsu , Mogok ) کشمیر و تاجیکستان ، ماداگاسکار ، ویتنام ونیز روبی های یافت شده در تایلند در بازالت یافت می شوند.

روبی های وینزارنگ سرخ زنده دارند که ته رنگ ضعیفی از آبی در آن ها دیده می شود . رنگ فلور سانس آنها در اشعه ماوراء بنفش  Lw و Sw قوی تر از روبی های تایلندی می باشد ، ولی از روبی های همراه با سنگ مادر بازالت ضعیف تر است.

در بزرگنمایی بالا ناخالصی های سوزنی شکل منحنی ، مایعات کریستال های منفی و زونهای آبی رنگ دیده می شود . این ناخالصی های سوزنی شکل منحنی می توانند به عنوان مشخصه برای روبی های وینزا در تانزانیا تلقی  شوند. زونهای آبی رنگ مشخصه روبی های Mong Hsu در میانمار در روبی های وینزا نیز دیده می شود ، ولی تجمع بلور های زیرکن که در روبی های تایلند یافت می شود در این روبی ها وجود ندارد.

آفریقا

در ماه می 2008 گزارشی درباره روبی هائی با کیفیت بسیار خوب از محلی در 10 کیلومتری جنوب غربی دهکده وینزادر مرکز تانزانیا داده شد.5000نفر با بیل و کلنگ مشغول کار در این محل هستند و مواداستخراج شده برای شستشو به رودخانه نزدیک آنجا آورده می شود. و روبی ها با دست جدا می شوند . عمق چاه ها تا 30 متر می رسد ، در اینجا به سنگ سخت برخورد می شود که روبی در آن به صورت بلور های کوروندیافت می شود.بلور ها دارای زون های رنگین هستند ( سطح آبی تیره رنگ تا مرکز قرمز تا صورتی ).ظاهرا کوروند ها به صورت آبرفتی موجود هستند و هیچ گزارشی از اینکه این بلور ها قبلا در میان قلوه سنگ های رودخانه ای و یا درون امواج یافت شده باشند موجود نیست.

بلورهای یافت شده به تایلند و سریلانکا حمل  می شوند و بلورهائی با کیفیت پائین تر ( رنگ های آبی تا بنفش ) و ندرتاارغوانی نیز در شهر Mapwapwa عرضه می شوند. به نظر می رسد استخراج روزانه چند کیلو گرم روبی از انواع رنگ ها و کیفیت ها در جریان است. مساحت معدن در Winza چندین کیلومتر مربع تخمین زده می شود .

بسیار مهم ایناست که روبی نمی تواند به ابعاد بسیار درشتی دست یابد،زیرا عنصر کروم که در شبکه کریستالی کوروندجای دارد و رنگ قرمز روبی می سازد باعث ترک خوردن و ایجاد شکاف های میکروسکپی  در کریستال می شود . لذا بلور های روبی بسیار به ندرت و تحت شرایط خاصی به ابعاد بزرگ دست می یابند . بدین جهت عمدتا روبی های نفیس اندازه کوچک داشته وکمتر از 3 قیراط می باشند. اکثر روبی های مشهور جهان کمتر از 100 قیراط وزن دارند و معدودی بلور روبی در جهان موجود است که بیش از 100 قیراط می باشند و به همین دلیل است که " روبی های " به اصطلاح بزرگ در جواهرات سلطنتی جهان همگی اسپینل هستند نه روبی!

روبی های سنتز شده یا شبیه سازی شده

در سال 1837شخصی به نام Gaudin اولین روبی سنتز شده را با استفاده از ذوب آلومینیوم همراه با قدری کروم تولید نمود.

در سال1847 Ebelmen به روش ذوب آلومینیوم در اسید بوریک  ، سافیر سفید رنگ تولید نمود . درسال 1877  Freil , Frenieبلور های کوروند تولید نمودند که از آنها نگین های کوچک تراش دادند. Auguste Verneuil , Frimy به کمک ذوب  Al2O2 , Baf2 و قدری اکسید کروم در حرارت روبی سنتز شده به رنگ سرخ تولید نمودند . در سال 1903 ورنوی اعلام داشت که توانسته روبی سنتز شده با روش  Flame Fusing تولید کند روش های دیگر تولید روبی شامل Pulling و روش Flux با هزینه کمتر از روش Flame fusion انجام می شوند. یاقوت های سنتز شده نقائص قابل رویت با چشم ندارند ولی در بزرگنمائی بیشتر عموما دارای خطوط رشد منحنی شکل بوده و حباب های گاز وخطوط دم اسبی نیز در آن دیده می شوند.

از روبی های سنتز شده در صنعت استفاده می شود مثلا به صورت لیزر روبی . اسپینل قرمز و گارنت قرمز گاهی  به عنوان روبی عرضه می شوند از کمپانی های , lechleitner ,Chatham , knischka و نیز سایر کمپانی ها زارش شده که می توان در روبی های سنتز شده توسط روش Flame Fusing ورنوی باقرار دادن در مایعی از  Fluxطرح هائی مانند " Finger Prinnts "که در روبی های طبیعی نیز دیده می شوند به وجود اورد.

درشت ترین یاقوت های سرخ و (مشهور ) جهان عبارتند از یاقوت سرخ ادوارد  ( edward Ruby ) با وزن 167 قیراط در موزه ی علوم طبیعی لندن ، یاقوت سرخ ستاره ریوز ( Reeves Star Ruby) با وزن 138/7 قیراط در موزه ی اسمیتسونین  در ایالات متحده ،  یاقوت سرخ لانگ استار  ( Long star Ruby ) با وزن 100 قیراط در موزه ی علو طبیعی شهر نیویورک است و یاقوت سرخ صلح ( Peace Ruby ) با وزن 43 قیراط که به دلی تقارن تاریخ تاریخ کشف ان در 1919 میلادی با پایان جنگ جهانی اول ، به یاقوت سرخ صلح نامگذاری شده است .

یاقوت های سرخ همیشه جزئی مهم از زینت تاج و تخت پادشاهان را تشکیل داده اند ولی برخی از نگی های مورد آزمایش قرار گرفته یاقوت نبوده بلکه از کانی هائی مانند اسپینل تشکیل شده اند . یاقوت سرخ پرنس سیاه که جزئ جواهرات سلطنتی انگلستان است و یاقوت سرخ تیمور  ( Timur Ruby) که در تاج سلطنتی اسپانیا مورد استفاده قرار گرفته اسپینل هستند.

در کنار منابع یاقوت سرخ عنوان شده در سال های اخیر یاقوت های سرخی از کشور کنیا در افریقا به بازار عرضه شده که شفافیت طلوبی نداشته و بیشتر به صورت کابوشن تراش داده می شوند . یاقوت های سرخ صادره از ویتنام نیز دارای کیفیت مطلوبی هستند و به رنگ های قرمز مایل به بنفش برمه ای و یا صورتی مایل به بنفش و یا بنفش مایل به قرمز یافت می شوند . در سال 1998 در ویتنام یاقوت سرخی به وزن بیش از 2/58 کیلوگرم یافت شد که گرچه قسمت اعظم آن نیمه اوپاک می باشد ولی دارای بخش های شفاف نیز ه رنگ قرمز برمه ای می باشد . یاقوت های ویتنام از اواخر دهه 1980 به بازار آمده و به خوبی یاقوت های به دست آمده از برمه می باشد و مشهور ترین معدن یاقوت سرخ در ویتنام lucyen در شمال ویتنام است که متسفانه یاقوت های استخراج شده از آنجا به دلایل سیاسی و استراتژیک در بازار چندان موجود نیست. این یاقوت ها دارای ناحیه بندی رنگ  ، چند قلو بودن ، لکه های رنگی در شکستگی ها  ، وگاه نواحی آبی رنگ و کریستال های شفاف می باشند.یاقوت های تایلند قدری تیره تر از یاقوت های میانمارهستند ولی ته رنگ اصلی آنها قرمز تر است . در دهه های 1970 و 1980 تایلندتامین کننده اصلی یاقوت بوده است.این یاقوت ها ناخالصی کریستالی دارند که قدری تیره تر از یاقوت میزبان بوده و اطراف آنها هاله هائی ستاره مانند دیده می شوند.

 

 

 

 




  • وضعیت
  • جدیدترین
  • پربازدیدترین
  • پرفروشترین
  • ارزانترین
  • گرانترین
ثبت سفارش
تعداد
عنوان